Prezentujemy II część Wielkiego Kanonu św. Andrzeja z Krety, odprawianego w pierwszy wtorek Wielkiego Postu. Wielki Kanon, zwany również pokutnym, to jeden z najwspanialszych tekstów liturgicznych prawosławnej cerkwi, będący pokarmem duchowym każdego chrześcijanina. Czytanie kanonu rozpoczyna się w czasie poniedziałkowego wielkiego powieczeria, a kończy we czwartek. Nagranie pochodzi z cerkwi katedralnej pw. Przemienienia Pańskiego w Lublinie. Tropariony czyta proboszcz parafii katedralnej ks. mitrat Andrzej Łoś. Chórem dyryguje kantor Andrzej Boublej.
Porządek wielkiego powieczeria we wtorek pierwszego tygodnia
Pieśń 1 (Ton 6) Hirmos:
Wspomożyciel i obrońca stał się moim zbawieniem, to mój Bóg i wysławię Go, Bóg Ojca mego i wywyższę Go, chwalebnie bowiem się wysławił.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Przekroczyłem zabójstwo Kaina ze świadomą samowolą poprzez ożywienie grzesznego ciała, i stałem się zabójcą duszy, walcząc z nią mymi złymi czynami.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Sprawiedliwości Abla nie naśladowałem, Jezu, nigdy nie przyniosłem Tobie przyjemnych darów, ani też czynów miłych Tobie, ani czystej ofiary, ani nieskalanego życia.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Jak Kain, tak i my, nieszczęsna duszo, przynieśliśmy Stwórcy wszystkiego ofiarę skalaną, nieczyste czyny i niepotrzebne życie, i dlatego też zostaliśmy osądzeni.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Proch ożywiwszy jak źródło, Ty dałeś mi ciało i kości, dech i życie, przeto, Stwórco mój, Zbawco mój i Sędzio, przyjmij mnie pokutującego.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Tobie, Zbawco, wyznaję grzechy, które uczyniłem, rany duszy i ciała mego, wewnętrzne mordercze zamysły, dane mi w złodziejski sposób.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Chociaż zgrzeszyłem, Zbawco, to jednak wiem, że jesteś Przyjacielem człowieka, karzesz ze współczuciem i płomiennie okazujesz miłosierdzie, patrzysz na płaczącego i jak ojciec pośpieszasz wezwać syna marnotrawnego.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Trójco nadprzyrodzona, czczona w Jedności, zabierz ze mnie ciężkie brzemię grzechów i jako miłosierna daj mi łzy serdecznej skruchy.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Bogurodzico, nadziejo i obrono śpiewających Tobie, zabierz ze mnie ciężkie brzemię grzechów i jako czysta Władczyni przyjmij mnie, kajającego się.
Pieśń 2 Hirmos:
Słuchajcie niebiosa i będę głosił, i śpiewał Chrystusowi, który z Dziewicy przyszedł w ciele.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Skórzane odzienie grzech uszył także i mnie, zdjąwszy ze mnie poprzednią szatę, utkaną przez Boga.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Przyoblekłem się w odzienie wstydu jak drzewo figowe w liście, na oskarżenie samowolnych moich żądz.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Przyoblekłem się we wstydliwe odzienie, skrwawione wstydem przez nieczystość żądz i życie pełne rozkoszy.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Wpadłem w mękę żądz i w zniszczenie rzeczy, i dlatego aż dotąd wróg mnie prześladuje.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Zamiast życia bez umiłowania rzeczy wybrałem przywiązanie do rzeczy ziemskich i pożądanie dóbr, Zbawco, oto znajduję się pod ciężkim brzemieniem.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Upiększyłem swoje ciało różnobarwną szatą brudnych zamysłów i poddałem się osądzeniu.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Troszcząc się gorliwie jedynie o zewnętrzne piękno, odrzuciłem wewnętrzną, na obraz Boży zbudowaną arkę.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Swymi żądzami pogrzebałem stworzone na początku piękno, Zbawco, ale Ty, jak niegdyś drachmę, odszukaj je i odnów.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Zgrzeszyłem, jak nierządnica wołam do Ciebie: Ja jeden zgrzeszyłem przed Tobą. Przyjmij, Zbawco, ode mnie jako olejek moje łzy.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Oczyść, jak celnik wołam do Ciebie, Zbawco, oczyść mnie, bowiem jak nikt z dzieci Adama, tak ja zgrzeszyłem przed Tobą.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi
Śpiewam Tobie, jedynemu w Trzech Osobach Bogu wszystkich, Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Przeczysta Bogurodzico Dziewico, jedyna wielbiona przez wszystkich, módl się gorliwie, abyśmy zostali zbawieni.
Pieśń 3 Hirmos:
Umocnij, Panie, na opoce Twoich przykazań wahające się moje serce, albowiem Ty jeden jesteś Święty i Pan.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
W Tobie, zwycięzcy śmierci, znalazłem źródło życia i przed końcem życia wołam do Ciebie z mego serca: Zgrzeszyłem, oczyść i zbaw mnie!
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Zgrzeszyłem, Panie, zgrzeszyłem przed Tobą, oczyść mnie, bowiem nie ma wśród ludzi grzesznika, którego ja nie przewyższyłbym grzechami.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Współczesnych Noemu naśladowałem w nierządzie, Panie, i odziedziczyłem ich osądzenie na utonięcie w potopie.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Naśladując owego ojcobójcę Chama, duszo, nie przykryłaś nagości bliźniego, mając oblicze zwrócone do tyłu.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Uciekaj, duszo moja, od płomieni grzechu, jak Lot uciekaj z Sodomy i Gomory, uciekaj od ognia wszelkiego bezsensownego pragnienia.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Zmiłuj się, Panie, wołam do Ciebie, zmiłuj się nade mną, kiedy przyjdziesz z aniołami swymi oddać każdemu według jego uczynków.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Trójco prosta, niestworzona, Istoto bez początku, wielbiona w Trzech Osobach, zbaw nas, z wiarą kłaniających się Twojej władzy.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Bogurodzico, któraś Syna Przedwiecznie zrodzonego przez Ojca bez męża zrodziła w czasie, przedziwny to cud, mlekiem karmiąc pozostałaś Dziewicą.
Pieśń 4 Hirmos:
Usłyszał prorok o przyjściu Twoim, Panie, i uląkł się, że Ty chcesz urodzić się z Dziewicy i objawić się ludziom, i powiedział: Usłyszałem wieść o Tobie i uląkłem się, chwała mocy Twojej, Panie.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Czuwaj, duszo moja, bądź mężna jak wielki z patriarchów, aby zdobyć dla siebie działanie z kontemplacją, aby stać się rozumem widzącym Boga, przeniknąć w kontemplacji nieprzenikniony mrok i otrzymać wielki skarb.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Wielki z patriarchów zrodziwszy dwunastu patriarchów tajemniczo przedstawił tobie, duszo moja, drabinę czynnego wstępowania, mądrze rozstawiwszy dzieci jako fundament, a stopnie jako wstępowanie wzwyż.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Ezawa nienawistnego naśladowałaś, duszo, oddałaś swemu prześladowcy pierworództwo początkowego piękna, pozbawiłaś się ojcowskiego błogosławieństwa, nieszczęsna, i dwakroć upadłaś, czynem i rozumieniem, przeto teraz pokutuj.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Ezaw został nazwany Edomem z powodu wyjątkowego pożądania kobiet, bez przerwy podsycał swoje niepohamowanie i kalał się chęcią rozkoszy. Został nazwany Edomem, co oznacza palenie duszy miłującej grzech.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Słysząc o Hiobie siedzącym na gnojowisku i usprawiedliwionym, duszo moja, nie pozazdrościłaś mu męstwa, nie miałaś silnej woli we wszystkim coś poznała, coś widziała, czegoś doświadczyła, lecz okazałaś się niecierpliwą.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Ten, który przedtem zasiadał na tronie, teraz na gnojowisku, obnażony i zraniony. Ten, który miał wiele dzieci i był sławnym, nagle stał się bezdzietnym i bezdomnym, gnojowisko miał za swoją komnatę, a rany za drogocenne kamienie.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Nierozdzielnym co do istoty, niepoplątanym co do Osób, teologicznie wyznaję Ciebie, Troiście Jedyne Bóstwo, współkrólujące i współtronujące, śpiewam Tobie wielką pieśń, w niebieskich przybytkach trzykrotnie śpiewaną.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
I rodzisz, i jesteś Dziewicą, i w obu wypadkach pozostajesz w istocie Dziewicą. Zrodzony przez Ciebie odnawia prawa natury, łono dziewicze rodzi, bo gdy Bóg zechce, zwyciężony jest porządek natury, On bowiem czyni to, co zechce.
Pieśń 5 Hirmos:
Czuwającego w nocy oświeć mnie, proszę, Przyjacielu człowieka, kieruj mnie ku Twoim nakazom i naucz mnie, Zbawco, pełnić wolę Twoją.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Słyszałaś, duszo, o koszu Mojżesza, dawno temu unoszonemu na wodach w falach rzeki, jak w arce, unikając pełnego goryczy skutku zamysłu faraona.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Jeśli słyszałaś, nieszczęsna duszo, o babkach zabijających niegdyś nowonarodzonych chłopców, to na podobieństwo wielkiego Mojżesza, obrazu cnotliwego działania, bądź chłopcem ssącym mądrość.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Na podobieństwo wielkiego Mojżesza, który poraził Egipcjanina, ty nie zabiłaś, nieszczęsna duszo, rozumu egipskiego, jakże, powiedz, zamieszkasz na pustyni wolnej od żądz, gdy kierują tobą jedynie pokusy?
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Wielki Mojżesz zamieszkał na pustyni, idź i ty, duszo, naśladuj jego życie, abyś i ty ujrzała w krzewie objawienie się Boga.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Przedstawiaj, duszo, laskę Mojżesza, porażającą morze i zatrzymującą fale, na znak Bożego krzyża, przez który i ty możesz uczynić wielkie rzeczy.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Aaron przynosił Bogu czysty ogień, bez domieszek, lecz Chofni i Pinechas przynieśli, jak i ty, duszo, obce Bogu, skalane życie.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Ciebie, Trójco, sławimy, jedynego Boga: Święty, Święty, Święty jesteś Ojcze, Synu i Duchu, prosta Istoto, jedności zawsze wywyższana.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
W Tobie, niezniszczalna, nieznająca męża, Matko Dziewico, Bóg, który stworzył wieki przyodział się w moje ciało i zjednoczył z sobą ludzką naturę.
Pieśń 6 Hirmos:
Wezwałem z całego serca ku miłosiernemu Bogu i usłyszał mnie z otchłani Hadesu, i wyprowadził moje życie ze zniszczenia.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Fale moich grzechów, Zbawco, obróciwszy się jak w Morzu Czerwonym, nagle mnie przykryły jak niegdyś Egipcjan i ich jeźdźców.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Bezrozumna jest moja samowola, duszo, jak dawnego Izraela, ty bowiem bezrozumnie zamiast Bożej manny wybrałaś nasycenie rozkoszą żądz.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Studnie kananejskich myśli wybrałaś, duszo, zamiast kamienia ze źródłem, z którego rzeka mądrości, jak kielich, wylewa potoki teologii.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Świńskie mięso, kotły i pokarm egipski wybrałaś zamiast niebieskiego pokarmu, duszo moja, jak dawny nierozumny naród na pustyni.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Mojżesz, sługa Twój, uderzył laską w kamień, tajemniczo przedstawiając życiodajny Twój bok, z którego wszyscy czerpiemy napój życia, Zbawco.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Jak Jozue syn Numy, duszo, badaj i oglądaj Ziemię Obiecaną, jakaż ona jest, i zamieszkaj w niej poprzez życie sprawiedliwe.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Jestem Trójcą prostą, niepodzielną, podzielną w Osobach i jednością, zjednoczoną w istocie, głosi Ojciec, Syn i Boży Duch.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Łono Twoje zrodziło nam Boga, który przyjął naszą postać. Jego, jako Stwórcę swego, błagaj, Bogurodzico, abyśmy zostali usprawiedliwieni przez modlitwy Twoje.
Panie, zmiłuj się, Panie, zmiłuj się, Panie, zmiłuj się. Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi, i teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Kontakion, ton 6:
Duszo moja, duszo moja, powstań, czemu śpisz? Koniec przybliża się i ty smucisz się. Przebudź się, aby oszczędził cię Chrystus Bóg, wszędzie będący i wszystko wypełniający.
Pieśń 7 Hirmos:
Zgrzeszyliśmy, nieprawie żyliśmy, niesprawiedliwie postępowaliśmy przed Tobą, nie zachowaliśmy, nie wypełnialiśmy tego, co nam przykazałeś, lecz nie odrzucaj nas do końca, ojców Boże.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Kiedy arka wieziona była na wozie, wtedy Uzza przy zejściu cielca z drogi za jedno jej dotknięcie doświadczył gniewu Boga, przeto, duszo, unikaj jego zuchwałości, czcząc Boga w należyty sposób.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Słyszałaś o Absalomie, jak zbuntował się przeciwko naturze, znasz brudne jego czyny, jak skalał łoże Dawida ojca swego, ale naśladowałaś jego popędliwość dążeniami ku rozkoszy.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Pełną wolności swoją godność podporządkowałaś swemu ciału, bowiem znalazłszy innego wroga, Achitofela, duszo, usłuchałaś jego rad, ale sam Chrystus je rozbił, aby ciebie zbawić wszelkimi sposobami.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Cudny Salomon, pełen łaski mądrości, niegdyś zło uczynił przed Bogiem, odstąpiwszy od Niego, ale ty, duszo, upodobniłaś się do niego przez przeklęte swoje życie.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Zachwyciwszy się swym pożądaniem rozkoszy, biada mi!, skalał się miłośnik mądrości pokochawszy cudzołożne żony i stawszy się obcym Bogu. Ty jednak, duszo, sama naśladowałaś go rozumem przez brudne żądze rozkoszy.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Duszo, ty pozazdrościłaś Roboamowi, który nie posłuchał rady ojcowskiej, a zarazem najgorszemu słudze Jeroboamowi, dawnemu buntownikowi, ale unikaj naśladowania ich i wołaj do Boga: Zgrzeszyłem, ulituj się nade mną.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Trójca prosta, niepodzielna, współistotna, jedna natura, światłości i światłość, trzej święci i jeden święty Bóg Trójca, wywyższany w pieśniach. Zaśpiewaj więc i ty, duszo, wysław Życie i Życia, Boga wszystkich.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Śpiewamy Tobie, błogosławimy Ciebie, kłaniamy się Tobie, Rodzicielko Boga, Ty bowiem zrodziłaś Jednego z niepodzielnej Trójcy, Chrystusa Boga, i sama otworzyłaś nam, żyjącym na ziemi, przybytki nieba.
Pieśń 8 Hirmos:
Którego niebieskie zastępy sławią i drżą przed Nim Cherubini, i Serafini, wszystko, co oddycha, i całe stworzenie niech opiewa, błogosławi i wywyższa na wszystkie wieki.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Duszo, pozazdrościwszy Azariaszowi, otrzymałaś podwójnie jego trąd, bowiem zamyślasz to, czego nie trzeba, i czynisz nieprawość, porzuć więc to, co posiadasz, i przybiegnij do pokuty.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Słyszałaś, duszo, o Niniwitanach kajających się przed Bogiem w łachmanach i popiele, ale ty ich nie naśladowałaś, lecz okazałaś się bardziej oporną od wszystkich, którzy zgrzeszyli przed Prawem i po Prawie.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Słyszałaś, duszo, jak Jeremiasz w jamie błotnistej z płaczem wołał do miasta Syjonu i szukał łez, przeto naśladuj jego życie pełne łez i zbawisz się.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Jonasz oddalił się do Tarszysz, przewidując nawrócenie Niniwitan, znał bowiem jako Prorok miłosierdzie Boże i zarazem walczył, aby proroctwo nie okazało się fałszywym.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Słyszałaś, duszo, jak Daniel w jamie zamknął usta zwierząt, poznałaś, jak młodzieńcy będący z Azariaszem wiarą ugasili rozpalony płomień pieca.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Ze Starego Testamentu wszystkich przywołałem tobie jako przykład, duszo, naśladuj więc miłe Bogu czyny sprawiedliwych, unikaj natomiast grzechów złych ludzi.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Przedwieczny Ojcze, Współprzedwieczny Synu, Pocieszycielu Łaskawy, Duchu Sprawiedliwy, Rodzicielu Boga Słowa, Słowo Przedwiecznego Ojca, Duchu Żywy i Stwarzający, Trójco Jedyna, zmiłuj się nade mną.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Jakby z purpury ciała Twego, Przeczysta, wewnątrz łona Twego utkana została purpura ciała Emmanuela, przeto Ciebie, jako Bogurodzicę, zaprawdę czcimy.
Pieśń 9 Hirmos:
Niewypowiedziane zrodzenie z poczęcia bez nasienia, niezniszczalny owoc Matki nie znającej męża, zrodzenie bowiem Boga odnawia naturę. Przeto wszystkie pokolenia Ciebie, jako Bożą Oblubienicę-Matkę, prawowiernie wysławiają.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się. Tropariony:
Chrystus był kuszony, diabeł kusił pokazując kamienie, aby stały się chlebem, wywiódł Go też na górę, aby zobaczył w jednej chwili wszystkie królestwa świata. Ulęknij się, duszo, tego oszustwa, czuwaj i nieustannie módl się do Boga.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Lubiąca pustynię synogarlica, głos wołającego, lampa Chrystusa, wołał głosząc pokusę, a Herod czynił nieprawość z Herodiadą. Bacz, duszo moja, abyś nie wpadła w sieci nieprawych, lecz umiłuj pokutę.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Poprzednik łaski mieszkał na pustyni i cała Judea, i Samaria przychodziła słuchać go i wyznawać grzechy swoje, chrzcząc się gorliwie, lecz ich nie naśladowałaś, duszo.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Małżeństwo jest czcigodne i łoże nieskalane, bowiem Chrystus je pobłogosławił, w Kanie na weselu spożywając pokarm ciałem i przemieniając wodę w wino okazał pierwszy cud, abyś ty, duszo, zmieniła się.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Chrystus wzmocnił paralityka, który wziął swe łoże, podniósł też ze śmierci młodego syna wdowy, uleczył sługę setnika i objawił się Samarytance, przedstawiając tobie, duszo, służbę Bogu w duchu.
Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się.
Pan uleczył cierpiącą na krwotok przez dotknięcie się Jego szaty, oczyścił trędowatych, przywrócił wzrok ślepym, uleczył chromych, głuchych, niemych i pochyloną uleczył słowem, abyś ty została zbawioną, nieszczęsna duszo.
Chwała Ojcu i Synowi, i Świętemu Duchowi.
Ojca wysławmy, Syna wywyższajmy, Bożemu Duchowi z wiarą pokłońmy się, Trójcy Niepodzielnej, Jednej w naturze, jako Światłości i Światłościom, Życiu i Życiom, Życie dającej i oświecającej krańce ziemi.
I teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Ochraniaj miasto Twoje, przeczysta Rodzicielko Boga, w Tobie bowiem ono wiernie króluje i w Tobie umacnia się, przez Ciebie zwyciężając zwycięża wszelką pokusę, zniewala wrogów i trzyma ich w posłuszeństwie.
Czcigodny Ojcze Andrzeju, módl się za nami do Boga!
Andrzeju czcigodny i Ojcze najbłogosławieńszy, Pasterzu Krety, nie przestawaj modlić się za śpiewających Tobie, abyśmy wszyscy zostali wybawieni z gniewu, bólu, zniszczenia i niezliczonych grzechów, wiernie czcząc pamięć Twoją.
Niewypowiedziane zrodzenie z poczęcia bez nasienia, niezniszczalny owoc Matki nie znającej męża, zrodzenie bowiem Boga odnawia naturę. Przeto wszystkie pokolenia Ciebie, jako Bożą Niewiastę-Matkę, prawowiernie wysławiają.
Tekst polski na podstawie:
Święty Andrzej z Krety, Wielki Kanon Pokutny, przekład i opracowanie ks. dr Henryk Paprocki,
Bratczyk, Hajnówka 2000.